Әскердегі «дедовщина»: Бұл қалай жұмыс істейді?  

«Дедовщина» — әскерде жиі қолданылатын сөз. Бұл термин борышын өтеу мерзімі ұлғайған сарбаздарға қолданылады. Бір жағы әскери парызын өтеушілер арасындағы тұрақты емес қарым-қатынасты көрсетеді. «Дедовщинаның» басты мақсаты материалдық баю (үйден ақша мен пакеттер алғанда), жұмыстан бас тарту (жаңадан келген сарбаздарды өз орнына жұмыс жасауға мәжбүрлеу), ұру, қорқыту және қорлау болуы мүмкін. Ендеше, бұл жүйенің қалай жұмыс істейтінін және оны кімдер қамтитынын қарастырайық.  

Неліктен әскерде қорлық көрсету әлі күнге дейін сақталған? Қазақстандағы әскерде орын алып жатқан соңғы жағдайларды есепке алатын болсақ, көбісі осы «дедовщинамен» күресуде. Қылмыстық істер орын алуда. Алайда оның соңында кім тұрғаны әлі де белгісіз.

«Дедовщина» командирлер үшін тиімді сарбаз. Себебі, әскерге шақырылғандардың көбісі олардан аяқ тартуы тиіс. Бұл бөлімшенің орналасқан жерінде және компаниялардағы тәртіпті қамтамасыз етеді. Үйден жаңа келген және тәртіпке үйреніп үлгермеген жас жігіттер көбінесе өздері ұнатпайтын заңдарды орындағысы келмейді. Мұндай жағдайда «дедовщина» көмекке келеді. Олар жас жауынгерлерді күштеп, қорқытуы ықтимал.  

Фото: В КУРСЕ

Әскердегі кезектен тыс иерархия  

Заңнан тыс қызмет көрсетудің барлық кезеңдерін талдап көрейік. Қазір қызмет бір жылға ғана созылғанына және көп нәрсе өзгергеніне қарамастан, жүйе тұтастай алғанда бірдей принциптерге сәйкес жұмыс істейді. Қазір ешқандай кезеңдер жоқ немесе олар уақыт өте азаяды деген сөз.  

Фото: yaplakal.com

Иіс  

Әлі ант қабылдамаған сарбаз. Жауынгерге берілген бұл атақ ант қабылдағанға дейін. Бұрын ант 3 айдан кейін қабылданса, қазір бар болғаны 1 айдан кейін.  

Рух  

Жаңа ғана ант қабылдаған мерзімді әскери қызметші. Ең күшті армия кастасы. Рухтар түнде физикалық жаттығулар жасап, ұйқы мен тамағынан айырылуы мүмкін. Бұл кезең алты айға дейін созылады. 

Піл  

Алты айдан кейін «рух» пілге айналады.  

Шөміш 

Ескі қызмет ету мерзімі бойынша олар бір жылдың ішінде «шөміш» болады. Шөміш - ең зұлым солдат. Ол армияның барлық бұйрықтарын біледі, оны «дед» пен «демобилизация» ғана қорқыта алады.  

Ата (дед) 

Әскери қызмет өткеруіне жарты жылдан аз уақыт қалған сарбаз (егер жалпы қызмет мерзімі бір жыл болса, үш ай). «Аталар» ештеңе істемейді, ұзағырақ ұйықтайды, жақсы тамақтанады. Олар жарғыға сай емес форма киеді, қалыңырақ «жиек» тігеді. Олардың жағдайы жеңіл, бірақ сонымен бірге олар жұмысқа қабылданғандардың ақшасы мен материалдық құндылықтарын қағып алумен айналысады.  

Демобилизация  

Мерзімінің аяқталуына санаулы айлар қалған сарбаз.